-
1 аяк астындагы җир
= аяк астындагы җирлек по́чва (фунда́мент, опо́ра) под нога́миаяк астындагы җирлекне (туфракны, җирне) югалту — теря́ть (потеря́ть, утеря́ть) по́чву под нога́ми
-
2 аяк астындагы җирлек
-
3 аяк астындагы
1) в разн. знач. кото́рый (нахо́дится, лежи́т, валя́ется, разбро́сан) под нога́ми2) подно́жный ( корм для животных) -
4 болытлар астындагы
подо́блачный -
5 күзәтү астындагы
поднадзо́рный; находя́щийся под наблюде́нием -
6 шик астындагы кеше
неблагонадёжный челове́к -
7 аяк
I сущ.1) нога́, но́ги (у человека, некот. животных и птиц); ла́па, ла́пы ( у крупных хищников); (кечкенә, нечкә) но́жка (у ребёнка, грибов, рюмки); ла́пка (у кошки, тетерева) || ножно́й (тормоз, насос), для ног (рычаг управления, педали)аякта басып тору — стоя́ть на нога́х
аягы чебиләгән — у него́ цы́пки на нога́х
аяк арган — но́ги уста́ли, уста́лость в нога́х
аяк бармаклары — па́льцы ног ( на ногах); ( у хищника) па́льцы лап (на ла́пах)
аяк кымырҗу — зуд в нога́х
аякны кузгатып кую — дви́нуть (пошевели́ть) ного́й (нога́ми)
аякка кияргә юк — не́чего наде́ть на́ ноги; не́чего обу́ть
балаларның аягына алу — купи́ть де́тям на́ ноги; купи́ть де́тям о́бувь
арт аякларына басу — встать на за́дние ла́пы ( о медведе)
аяк богавы — ножны́е кандалы́
аягың ләпелдәмәсә, авызың чәпелдәмәс фольк. — не поша́ркаешь нога́ми, не поча́вкаешь губа́ми; нога́ми не подви́гаешь, ртом не зача́вкаешь
2) но́жка (стола, табуретки), разно́жка; нога́ (крана, экскаватора, буровой установки)урындыкның бер аягы селкенә — но́жка у сту́ла шата́ется
3) в функ. сказ.; разг.а) аяктакөне буе аякта — це́лый день на нога́х
бабай хәзергә аякта әле — де́душка пока́ хо́дит
•- аягы белән колачлау
- аягы белән кочу
- аягына су төшерү
- аягына су төшү
- аяк аксау
- аяк башы
- аяк бөкләп
- аяк йоны
- аяк йөзе
- аяк киеме
- аяк киендерү
- аякка кию
- аякка киенү
- аяк кию
- аяк киенү
- аяк куя торган
- аяк машинасы
- аяк очы
- аяк очында
- аяк салмыйча
- аякны салмыйча
- аяктан салмыйча
- аяк табаны
- аяк таю
- аяк чишендерү
- аяк чишенү••аягы авыр — см. авыр аяклы
аягы керсә, башы кермәгән (башы керсә, аягы кермәгән) — ещё поступи́ть (офо́рмиться, зачи́слить, прийти́) не успе́л; бе́з году неде́ля (как появи́лся) ( работает в новом коллективе)
аягы (аякка) таза (нык) — на́ ногу кре́пкий (кре́пок)
аягы тик тормый — но́ги не стоя́т на ме́сте (у кого-л.); ≈≈ не стои́тся на ме́сте (кому-л.)
аягына сыер басмаган — прост. ли́ха не хвати́л (хлеба́л, ню́хал, испыта́л, отве́дал), го́ря ещё не знал (ве́дал, отве́дал, вида́л); ещё не зна́ет, почём фунт ли́ха; мо́лодо да зе́лено
аягың төкле булсын! — да бу́дет счастли́вым (све́тлым, сча́стьем), к сча́стью твой прихо́д (прие́зд, возвраще́ние, вход в но́вую семью́, посеще́ние, поселе́ние)! входи́ со счастли́выми нога́ми, ступи́ счастли́вой ного́й; пусть твой прихо́д принесёт сча́стье (бу́дет к сча́стью, к ра́дости)
аяк арасында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в разн. знач. пу́таться ме́жду ног (нога́ми)
аяк асты итү (ясау); аяк астына әйләндерү — проходны́м дворо́м сде́лать ( лестничную площадку в большом доме); в проходно́й двор превраща́ть/преврати́ть, обраща́ть/обрати́ть; зата́птывать/затопта́ть (газон, садик)
аяк астына егылу — см. аякка егылу
аяк астына палас (келәм) җәю (түшәү) — путь (доро́гу, доро́жку) ковро́м выстила́ть (вы́стлать, устила́ть/устла́ть); путь кра́сной доро́жкой выстила́ть
аяк астына ташлау — см. аяк астына салу 3)
аяк астында (аунап) ятмый — под нога́ми не валя́ется, на у́лице (доро́ге, полу́) не валя́ется
аяк астында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в нога́х пу́таться, под нога́ми пу́таться (меша́ться)
аяк астында туфрак булырга тору (әзер булу) — гото́в стать пра́хом (пыли́нкой) ( под чьими) стопа́ми (нога́ми); гото́в (согла́сен) но́ги мыть ( кому)
аяк атлаган саен — см. адым саен
аяк атлар (басар) җир (урын) юк (калмаган) — ша́гу не сде́лаешь (шагнёшь, сту́пишь), ша́гу нельзя́ (невозмо́жно, не́где) сде́лать
аяк басмаган — ( чья) нога́ не ступа́ла (ступи́ла); де́вственный ( лес)
аяк белән эшләү (язу, ремонтлау) — прост. ле́вой ного́й де́лать (выполня́ть, кра́сить, писа́ть, ремонти́ровать); де́лать спустя́ рукава́
аяк бетереп йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк бетү — см. аяктан калу 2)
аяк калмас — но́ги не отни́мутся (отва́лятся; отпаду́т)
аяк (аяклар) калмау — см. аяктан калу 2)
аяк киеме туздыру — ирон.; шутл. (понапра́сну, зря, без то́лку) о́бувь сна́шивать (сноси́ть, ста́птывать/стопта́ть, изна́шивать/износи́ть, сбива́ть/сбить, бить); бесполе́зная (бестолко́вая, никчёмная) ходьба́ (хожде́ние)
аяк кыздыру (кыздырып йөрү) — промина́ть/промя́ть (жеребца, собаку); де́лать/сде́лать проми́нку ( лошади); проми́нка
аяк кыскарту — прост. но́ги (но́жки) укора́чивать/укороти́ть ( кому) прост.
аяк кычыту — см. аяксу
аяк очына (очы белән генә) басып — на цы́почках (носо́чках, носка́х)
аяк сузу — прост. но́ги (но́жки) протя́гивать (протяну́ть, вы́тянуть, отки́дывать/отки́нуть) прост. ( чаще о животных); (о мелких животных, птицах) но́жки (ла́пки) кве́рху прост.; дух испуска́ть/испусти́ть прост.
аяк талдырып (әрәм итеп) йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк тартмый (бармый) — но́ги не иду́т (несу́т); не тя́нет (не хо́чется, не охо́та) идти́ (пойти́, ходи́ть/сходи́ть) безл. ( куда)
аяк терәп каршы тору — встава́ть/встать на дыбы́
аяк тибү — ( в гневе) ного́й (нога́ми) то́пать (зато́пать, то́пнуть, прито́пнуть); ( на такт музыки) нога́ми (ного́й) прито́пывать (то́пать)
аяк тигән җиргә тия, тимәгән җиргә тими (юк) — см. аяк җиргә дә тимәү
аяк тыну — см. аяк басылу
аяк урынына тояк — взаме́н; как-ника́к заме́на (кака́я ни на есть, хоть кака́я-то); хоть кака́я-нибудь, да заме́на; ( о человеке) Ива́н ли, Си́дор ли, как-ника́к заме́на
аяк үзеңнеке түгел (кебек) — но́ги (но́жки) (как, бу́дто, сло́вно, то́чно) чужи́е (не свои́); ног (под собо́й) не чу́ешь (чу́вствуешь)
аяк эштән чыгу — см. аяктан калу
аяк яздыру — см. яраландыру
аяк ялгыштыру (саташтыру, бутау) — с ноги́ сбива́ться/сби́ться
аякка аяк куеп — нога́ на́ ногу ( усесться полукругом на траве)
(аякка) аяк чалыну (эләгү, уралу, чорналу) — ≈≈ нога́ за́ ногу захо́дит (заплета́ется, зашла́, цепля́ется)
аякка баскан — на нога́х
аякка бастыру — в разн. знач. на́ ноги ста́вить (поста́вить, поднима́ть/подня́ть); взбудора́живать/взбудора́жить, восстана́вливать/восстанови́ть, возрожда́ть/возроди́ть
аякка басып — см. аяк өсте 1)
аякка гер таккан (аскан, бәйләгән) кебек — бу́дто (сло́вно) ги́ри на нога́х (вися́т, привя́занные)
аякка егылып сорау (үтенү, ялыну, ялвару, баш ору) — в но́ги (но́жки) па́дать (упа́сть, пасть, бро́ситься, ки́нуться); к нога́м ( чьим) па́дать; в но́ги кла́няться (поклони́ться) (кому-л.)
аякка нык (таза) — на́ ноги (ногу) кре́пок, ступа́ет кре́пко; но́ги кре́пкие ( у кого)
аякка тагылган (бәйләнгән) таш (гер) кебек — как (бу́дто, сло́вно, то́чно) ги́ри (балла́ст, ка́мень) на нога́х
аякны алыштырып кую (басу, алу) — переступи́ть (перемина́ться) с ноги́ на́ ногу
аякны - ат, кулны канат итеп (итәсең дә) — (брать/взять) но́ги в ру́ки (оха́пку) и...; как на кры́льях
аякны төреп кую (тору) — зара́нее (заблаговре́менно, пора́ньше) пригото́виться (гото́виться, подгото́виться, забо́титься, позабо́титься, шевели́ться/пошевели́ться, предусмотре́ть); быть нагото́ве (настороже́, начеку́)
аяктан егу — в разн. знач. (о ветре, сильном течении, болезни, качке во время шторма, тяжёлой вести и т. п.); с ног вали́ть (свали́ть, повали́ть)
аяктан егылырдай булу; аяктан егылыр хәлгә (чиккә) җитү — см. аяктан калу 2)
- аягыннан тотып селкесәң дә булмыйаяктан таякка калу — но́ги на костыли́ (па́лки) смени́ть; оста́ться с костыля́ми (на костыля́х), лиши́вшись ног
- аягыннан тотып селкесәң дә чыкмый
- аягыннан тотып селкесәң дә бер тиен төшми
- аяк асты
- аяк астына салу
- аяк астына салып таптау
- аяк астында
- аяк астында уралу
- аяк астындагы
- аяк астындагы җир
- аяк астындагы җирлек
- аяк атлаган якка
- аяк атлар хәл булмау
- аяк атлар хәл калмау
- аяк атлар чама булмау
- аяк атлар көч булмау
- аяк атлар рәт булмау
- аяк атлар дәрман булмау
- аяк атлау
- аяк баскан җир яну
- аяк баскан туфрак яну
- аяк басу
- аяк басылу
- аяк җиргә дә тимәү
- аяк идәнгә дә тимәү
- аяк ите ашатып йөрү
- аяк ите ашап йөрү
- аяк ите бетереп йөрү
- аяк өсте
- аяк өстеннән
- аяк өсте йоклый
- аяк өстеннән йоклый
- аяк өсте йоклап йөри
- аяк өстеннән йоклап йөри
- аяк өсте төш күрү
- аяк өсте төш күреп йөрү
- аяк өстеннән төш күрү
- аяк өсли төш күрү
- аяк атламау
- аяк та атламау
- аяк та атлап карамау
- аяк атлыйсы булмау
- аяк атлатмау
- аяк та атлатмау
- аяк атларга бирмәү
- аяк та атларга бирмәү
- аяк басмау
- аяк та басмау
- аяк басып карамау
- аяк та басып карамау
- аяк басасы булмау
- аяк та басасы булмау
- аяк бастырмау
- аяк та бастырмау
- аяк терәп
- аяк тыгу
- аяк чалу
- аяк ялы
- аякка басу
- аякка егылу
- аякны көчкә атлау
- аякны көч-хәл белән атлау
- аякны чак атлау
- аякта көчкә басып
- аяктан егылу
- аяктан калу
- аяктан язу II сущ.; диал.ча́шка, ча́ша; бока́л -
8 под-
приставка; = подо-; = подъ-1) фигыль ясаганда кулланылып, түбәндәге чаралар ярдәмендә бирелә2) "астына" дигән рәвеш ярдәмендә3) "янына" дигән рәвеш ярдәмендә4) "өстәп" дигән хәл фигыль ярдәмендә5) "бераз" дигән рәвеш ярдәмендә6) "төшү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә7) "астыртын" дигән рәвеш ярдәмендә8) "кушылып" дигән хәл фигыль ярдәмендә9) "җибәрү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә10) кайбер приставкалы фигыльләрнең бары төп фигылен генә тәрҗемә итү юлы белән11) исем һәм сыйфат ясаганда кулланылып, түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителә12) "астындагы" дигән сыйфат ярдәмендә13) "янындагы" дигән сыйфат ярдәмендә14) "кече" дигән сыйфат ярдәмендә15) "ярдәмчесе" дигән исем ярдәмендә16) исем ясагыч "...ча" кушымчасы ярдәмендә -
9 подземный
-ая; -оеҗир астындагы, җир астында...; җир асты...ы -
10 подключичный
-ая; -оеанат.умрау асты...ы, умрау сөяге астындагы -
11 подкожный
-ая; -оетире асты...ы, тире астындагы, тире астына... -
12 подлёдный
-ая; -оебоз асты...ы, боз астындагы; боз астында башкарыла торган -
13 подпочвенный
-ая; -оетуфрак асты...ы, туфрак асты катлавы...ы, туфрак астындагы -
14 подреберный
-
15 подручный
-ая; -ое1) кул астындагы, һәрвакыт кирәк була торган2) в знач. сущ.; м булышчы, ярдәмче -
16 подследственный
-ая; -ое1) тикшерүдәге, тикшерү астындагы, суд тикшерүенә бирелгән2) в знач. сущ. подследственный м -
17 байлык
сущ.1) в разн. знач. бога́тство, оби́лиематди байлык — материа́льное бога́тство
рухи байлык — духо́вное бога́тство
2)а) достоя́ние, состоя́ние, иму́щество, на́жи́тое добро́; материа́льная це́нность (материа́льные це́нности)халык байлыгы — наро́дное добро́, наро́дное бога́тство
бөтен байлыгым шушы — э́то всё моё иму́щество
б) (кул астындагы байлык) сре́дства, совоку́пность средств; нали́чные ресу́рсы3) ресу́рсы, совоку́пность определённых це́нностейсүз байлыгы — совоку́пность слов (в определённом языке, произведения и пр.), слова́рное бога́тство
4) це́нности, це́нностьматериаль байлыклар — материа́льные це́нности
рухи байлыклар — духо́вные це́нности
••саулыгың - байлыгың — посл. твоё здоро́вье - э́то гла́вная твоя́ це́нность
5)а) доста́ток, изоби́лиекөзге байлык — осе́ннее изоби́лие
б) благосостоя́ние, доста́токбайлыкта (байлык белән) яшәргә язсын — да бу́дет суждено́ жить в доста́тке
6) запа́сы, запа́с ( чего)нефть байлыклары — запа́сы не́фти; нефтяны́е бога́тства (запа́сы)
7) ба́йство, сво́йство (положе́ние) быть бога́тым, богате́ем, богачо́м••байда тиле күп булыр, байлык белән беленмәс — посл. (букв. среди́ богаче́й мно́го дурако́в, но э́то не замеча́ется из-за бога́тства)
-
18 боз
сущ.1) лёд || ледо́вый, ледяно́й || леднико́выйбоз белән каплану — покры́ться льдо́м, обледене́ть
боз астындагы — находя́щийся подо льдо́м, подлёдный
боз каткан — обледене́лый
боз катламы — ледо́вый покро́в
боз кантарлары — ледяны́е глы́бы
боз күлләре — леднико́вые озёра
••көзге боз көзге калынлыгы булса да ышан, язгы боз ятак калынлыгы булса да ышанма — погов. осе́нний лёд надёжен, хоть и толщино́й с зе́ркало, весе́нний лёд обма́нчив, хоть и толщино́й с пери́ну
2) лёд, като́к ( ледяное поле)бозда шуу — ката́ться на льду (катке́)
бозда фигуралы шуу — фигу́рное ката́ние на льду (катке́)
3) град || градово́йигеннәрне боз суккан — хлеба́ поби́ты гра́дом
боз болытлары — градовы́е облака́
4) перен. хо́лодность, оби́да ( об отношениях между людьми)•- боз бөртеге
- боз китү
- боз тавы
- боз тоту
- боздан саклагыч••боз йөрәк — бессерде́чный; комо́к льда вме́сто се́рдца
боз кузгалды — перен. лёд тро́нулся
бозга утырту (таяндыру) — обману́ть (кого-л.)
бозга утыру (бозга таяну) — обману́ться (в чём-л.)
бозга язган — на воде́ ви́лами напи́сано (пи́сано)
бозны кузгату — положи́ть нача́ло, сде́лать пе́рвый шаг
-
19 болыт
I сущ.1) о́блако, ту́ча || о́блачный, тучево́йкар, яңгыр болыты — сне́жная, дождева́я ту́ча
ак болытлар — бе́лые ту́чи
яшенле болыт — грозова́я ту́ча
кара болыт якыная — надвига́ется чёрная ту́ча
болыт каплап алу — покрыва́ться облака́ми
болыт дулкыннары — о́блачные (тучевы́е) во́лны
болыт күләгәсе — тучева́я тень
2) перен.; чаще с прил. кара о чём-л. омрачающем жизнь, несущем огорчение, беспокойство о́блако, ту́чаикесенең мөнәсәбәтендә кара болыт үтте — в их отноше́ниях пробежа́ла чёрная ту́ча
якты көннәрне болыт каплады — све́тлые дни бы́ли омрачены́ ту́чами
3) перен. о́чень большо́е коли́чество, о́чень мно́го, мно́жество, вели́кое мно́жество; облака́, ту́ча, ма́сса (пара, дыма, снега и т. п.)тузан болыты — о́блако пы́ли, пы́льное о́блако
халык болыты — вели́кое мно́жество люде́й
•- болытлар астында
- болытлар астындагы••II сущ.болыт кебек (болыт сыман; болыт шикелле) — ту́ча ту́чей, сло́вно ту́ча, о́чень мра́чный, хму́рый
1) зоол. бодя́га ( пресноводная губка)2) спец. гу́бка3) гу́бка (изготовляемое из резины, синтетики, пористое упругое изделие, употребляющееся при мытье) -
20 борын төбендә
борын астындагы черкине алты ай эзләгән — погов. за семь вёрст комара́ иска́л, а кома́р на носу́
См. также в других словарях:
баррикада — Шәһәр урамнары аркылы кул астындагы әйберләрдән корылган хәрби ныгытма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүлбе — Үсемлек тамырының җир астындагы нык юанаеп бүлтәйгән итләч өлеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
графлык — 1. Граф булу, граф титулы 2. Граф кул астындагы җирләр, граф биләмәләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җирлек — 1. Җир булу сыйфаты, туфракның уңдырышы басуның җирлеген югалту 2. Үсеп утырган яки басып торган әйбер астындагы җир үләннең җирлеге бик бәләкәй 3. Башка төсләр, бизәкләр аерылып торган төп нигез төс; фон яшькелт җирлеккә ак бөрчек төшкән күлмәк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ит — 1. Ашамлык өчен суелган хайванның түшкәсе яки бер кисәге (эчке әгъзалар, мәс. үпкә бавыр, эчәкләр гадәттә ит дип саналмый) 2. Мускулларның гади телдә йөри торган атамасы тәнендә ит әсәре юк 3. Яфракның тамырчалары арасындагы өлеше яфрак ите.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
казна — I. 1. Дәүләтнең акча, җир, азык яки башка байлыклары җыелмасы; дәүләт милке 2. Дәүләт милке белән идарә итә торган оешма 3. Байлык, хәзинә; акча. II. КАЗНА – Мич астындагы куышлык һәм шуны каплаган агач кыса; нигез. Сәке йөзлеге 2. Теш урнашкан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кереш — I. 1. (Керү) 2. Әдәби һәм музыкаль әсәрләрнең, доклад һ. б. башлангыч өлеше, төп өлешкә кадәр булган кисәге. II. КЕРЕШ – 1. Җәя җебе. 2. Резинка 3. Тел астындагы яры (кайбер балаларда була, сизелгәч тә аны кисеп җибәрәләр) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
колоннада — Уртак түшәмә астындагы колонналар (1) рәте … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көллек — 1. Тәмәке төпчекләре һәм тәмәке көле өчен савыт 2. Каралты астында көл җыя торган урын, тартма, әрҗә 3. Көл җыю өчен мич авызындагы кечкенә култык 4. Самавырның аскы өлешендә көл коелып төшә торган урын. Пар миченең колосник рәшәткәсе астындагы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кырчынлау — Чәч астындагы тиредә эренле кутыр барлыкка килә торган йогышлы авыру. Шул авыру эләккән кеше. КЫРЧЫН ТАЛЫ – Чыбыклары нәфис һәм нечкә тал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мамык — (МАМЫКЛАНУ) (МАМЫКЧЫЛЫК) – 1. Мальвалар семь. көньякта игелә торган берьеллык үсемлек 2. Шул үсемлекнең җеп, целлюлоза һ. б. әзерләү өчен кулл. тор. орлык сүсе. Шул сүснең махсус эшкәртелгән нәфис, йомшак массасы. с. Шундый сүстән эрләнгән 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге